(tiếp theo)
Như cõi đời hôm nay, giờ chơi đã hết rồi, bây giờ phải chăm chỉ học hành. Trường học thế giới đã mở cửa là chiến tranh. Học sanh xưa nay bỏ học quên tu lu bù lem lấm, bỏ đạo theo đời, rối khổ mệt nhọc. Nay là lúc phải bỏ ham chơi, đi tìm học, đặng tìm hạnh phúc sự sống trở lại yên vui.
Trong trường học , học trò phải vượt qua đủ các lo81p từ tháp đến cao, mà giáo phái, tông môn nào cũng là của mình tất cả, hoặc đến rồi, hoặc chưa đến, chớ không phải ở ngoài một lớp
Học một bài giữ mặt đất, loài người, mà hại kẻ khác, để sống hoài một tuổi, ở một nơi đặng chặt đứt sự tiến hóa của mình và ai nấy.
Bởi vì giáo lý chủ nghĩa nào cũng phải cả, mà chỉ phải do nhơn duyên trình độ, hoàn cảnh của mỗi người thôi. Không ai có thể theo ai được, thì cãi mà làm gì? Và cũng không ai có quyền gì áp chế ai được. Biết đâu sao nầy mình phản lại lý thuyết của mình mà theo kẻ khác, bởi sự học đã đi tới, hoặc ý đã bị say theo cảnh ngộ thời duyên, rồi chừng đó ta lại còn nói ai được nữa! Chúng ta đều biết mục đích của sự sanh ra sự học, thì nào có ai đã học đủ, mà mong đến ngôi vị chủ tể tổ thầy? Mà ai đã dạy được bậc tài giỏi hơn mình, vậy thì lấy gì trị phục người, mà trị phục để làm gì? Dâu phải là sự đánh đập chém giết, vả lại sự sống của ai nấy cũng như nhau. Còn như mình nào đã học giỏi hơn hết thảy, vì càng học càng dốt kia mà? Hơn thì chớ chắc hơn, kém thì nên gọi kém, vậy mỗi ai nấy lo tu học, chẳng là hay hơn hết, dòm ngó nhau mà làm gì? Chúng ta nên ráng lo học, để cho được sáng suốt hiền lương và khỏi khổ. Chớ nói liều: Không học là hay. Bằng chẳng có thầy thì hãy theo bạn, để cho có người dạy dỗ mỗi ngày. Hoặc chọn người giám đốc , đức cao trí sáng, nhờ sự sắp đặt chỉ bảo mới nên ( bởi d8ức quý hơn tài và được bền dài mãi mãi)
Ráng lo học hành, vui chung, chung sống, dứt bỏ đều càng, tập gìn giới hạnh, để tạo một phong hóa trang nghiêm, sắp đặt chương trình kỷ luật, phân biệt cho xa khác với trẻ em, tạo nên thiên đường, Phật quốc trên mặt đất, cùng nhau chung góp trí lành để thành đạo tràng , cho mai hậu ấy mới là người đáng sống của đời nầy.
Mỗi người phải biết chữ.
Mỗi người phải thuộc giới.
Mỗi người phải tránh ác.
Mỗi người phải học đạo.
Trò nào quay về thầy nấy, lo ăn và học, chớ ở lang thang bởi chen lộn sợ sệt mới phải phiền não cùng nhau. Giáo nào về lớp nấy, môn nào về bàn nấy để hiệp hòa chung sống; da nào nồi cơm nấy, áo nào tô canh nấy, mới mong tránh khỏi sự phiền hà. Đến bao giờ chúng sanh trí lớn, học cao, mới mong được sự không ai kia khác. Nếu bằng ta ai muốn dạy người thì tốt hơn là để tự người tìm rước thỉnh cầu. Đã là chúng sanh, thì ai cũng là chữ sĩ học trò; vậy chúng ta tự hỏi: Môn học nào mới bổ ích? Một khi đã xét kỹ và lựa chọn xin chúng ta siêng năng học tập, bỏ qua sự ăn chay lêu lõng, thì mới mong được sự đắc quả thành công.
Vậy nên xin khuyên người cư sĩ tinh cần giữ giới, định tâm lo học, chớ day qua ngó lại phí mất thì giờ, xao động lớp học, có lỗi không nên.
Thánh kia mà còn chẳng nói tin ý của mình thay huống chi là chúng ta, mà đi chê kẻ khác, vậy nên nhớ rằng; Thiện mới là phải hơn ác thôi, tranh cãi bao giờ cũng sái trật! (Dĩ hòa vi quí).
PHÉP ĐỊNH TÂM CƯ SĨ
Muốn ĐỊNH thì phải chánh.
Muốn CHÁNH thì phải thiện.
Muốn THIỆN thì phải phân biệt ác để dứt trừ.
Không ác thì khỏi quả báo hành phạt khổ sở.
Muốn ĐỊNH thì phải trong sạch không không thanh tịnh.
Muốn TỊNH thì phải có sự vui.
Muốn VUI thì phải có sự mừng.
Muốn MỪNG thì phải có sự tầm tõi quán xét.
Có TẦM SÁT thấu hiểu chơn lý lẽ đạo, mới có sự mừng.
Hết mừng mới đến vui. Hết nui mới đến tịnh sạch. có tịnh sạch mới có định! Kẻ thiện mà định không được thì khổ. Khổ trí không định thì điên.
Có định mới dứt khổ, vì khổ mới cần định! Cho nên gọi định là đạo Niết bàn, để kết quả chơn như, sau khi giác ngộ. Chơn như sau vọng động, định sau khi loạn, giác sau khi mê. Lìa đoạn đến định là do nhờ chánh kiến của tầm sát. Được tầm sát là nhờ thiện ngăn ác, tức là giới luật, giới nhiều định nhiều, giới ít định ít. Loạn là thất bại hư hoại, giả dối, bên ngoài, không không chẳng được có gì ích lợi, cái có cái ta chơn thật! Cũng ví von như con sâu đeo ngoài vỏ trái, bị nắng mưa sương gió, nhọc sức trơn trợt leo trèo quẩn lộn. Định ví như vào tận trong hột trái, ở trong tổ ấm để ngủ nghỉ ăn no, nên kêu là nhập định. Người ta hằng ví rằng: Giới luật là vỏ trái cây, trí huệ là thịt cơm định là hột, chơn như ấy ngòi mộng, tức là Phật. Thế nghĩa là giới định huệ nuôi chơn như, là sự giác ngộ ẩm kính trong cõi trần.
Có tầm sát, hỷ, tịnh, mới có định. Muốn tầm sát thì phải thiện. Người thiện không bị rồi khổ, mới có thì thong thả, mà tìm xét sự giải thoát cuộc đời, để bước đến cõi lý trí thanh nhàn khoái lạc. Chẳng phải là sự học giỏi thông minh mà thành công. Người ta dầu học bực nào, nhưng nếu ác, thì oan trái nặng nề, bắt buộc phá hại, đốc xúi kéo lôi, dễ gì tự chủ mà hòng làm nên kết quả? THIỆN là định, Ác là loạn. TRÍ là hiểu trắng, kẻ hiểu trắng lẽ trên, không phải là lời nói, chữ viết, thông thái, học nhiều sức lực, nghề hay, mà không cần phân chia thiện để làm ác rồi phải chịu đau sầu! Có giới mới có trí, vì giới là ngăn ranh của thiện ác, mà nơi người thiện, giới tức là trường học, là lớp chỗ của học sanh, ở đó định tâm, thì được học là trí huệ mới đến nghỉ ngơi “toàn giác”.
Vậy muốn thiện phải hiểu chơn lý lẽ thật cõi đời mới biết được nẻo lui tới, sanh tử, mà không phải là sự hủy mạng liều càng. Có hiểu chơn lý mới chịu dứt bỏ lục trần, không bị ngộp trong trần vật chất, không bị bao vây đen tối, thì mới hết ác hung mê muội. Loài người mà trí soi vẹt được: lục trần. Sắc thinh, hương vị, xúc, pháp, mới thiện lành, vượt lên trên Trời Phật, để thoát ra khỏi địa ngục vật chất nấm mồ.
Vã lại:1) TIỀN BẠC là không có, trước kia ăn thú ăn trái lá cây, cổ nhơn cuốc đất cấy cầy, tiền bạc không dùng, nên là sạn sỏi.
2) RUỘNG ĐẤT cũng không, đất của nước lóng sanh, cỏ cây người thú mới tượng ra, ai đâu đi đâu cũng được, sanh thì ở, chết lại đi, kẻ đi qua, người sắp đến, vốn không có chủ tớ ít nhiều; Trước sau tạm ở, để tấn hóa học hành, bước lên tinh thần Trời Phật. Chẳng có sự tham tiếc mua gì của lẽ tạo hóa nhơn duyên được.
3) CỦA CẢI, TÀI HAY, NGHỆ NGHIỆP, cũng là không. Xưa hiền thánh nuôi thân để trau tâm, thanh bần đơn giản thua kém bề ngoài, mà trong tâm lại giàu sang trí mạnh, ấy nào phải khoe khoang, tôi tớ không công cho xác thịt, mảnh lo tạo sắm, giữ gìn mê chơi, mất học, bỏ thì giờ.
4) VUA QUAN, GIÀU SANG, TỘI DÂN, NGHÈO KHÓ, cũng là không có, Vua quan vì hoàn cảnh, do người tôn lập chẳng phải tự mình xưng, giàu sang tự người giúp đỡ, nào phải tại giựt giành, sự sống chúng sanh là như nhau bình đẳng, kẻ thiện từ, há lại có sự nghèo dân tội, cho ai sao? Trong đời chỉ có ông Hiền thiện là đúng hơn hết, vì thiện là sống yên vui đi tới, ác là chết và rối khổ đi lui!
5) SỐNG CHẾT vốn không, chỉ là sự tấn hóa, bỏ vỏ lấy hột, bỏ xấu lấy tốt, bỏ nhỏ lấy lớn, như cởi bỏ áo quần cũ dơ, thay đồ mới sạch, như bỏ cái chán nhàm khổ nhọc, đổi cái già bịnh, để đem lại sự tươi xuân. Có chết mới biết sống, biết giác ngộ lẽ thật mà tấn hóa!
6) CHA CON không có, tiếng cha con là giáo lý cho vay và trả nợ, của kẻ không đường chứ chúng sanh tiến từ cỏ cây thú người do từ đại, sau trước là kẻ đồng hành sanh ra từ duyên nghiệp; kẻ không biết đường đi mới núm níu nương nhau, cho là nghĩa phận, sự vần công. Quá khứ vị lai có biết đâu ai vầy ai khác, sự chen lộn trong hồng trần. Bằng mà bước lên đi tới dắt đường, dứt sự trói buộc chết chùm, ấy mới gọi là hiếu đạo.
7) CHỒNG VỢ NAM NỮ cũng không có, chỉ thật cái biết mới chúng sanh, sắc thân tội nghiệp nương theo cây thú, đực cái đổi thay, đâu có tự cao tốt đẹp, luyến ái giữ gìn, nối dòng sanh sản, khốn họa muôn đời!
8) SẮC ĐẸP ra ma, tốt qua xấu đến, thân tướng, không thường, bóng hình tan rã, tiếng thanh lời dịu, mùi thơm vị ngọt, êm láng mịn màng, các pháp lăn xây; gia đình xã hội, quyến thuộc bà con danh lợi, sắc tài... Thảy là mộng ảo điển chớp mây bay, vọng động không ngừng, lý lẽ không thông, phiền não không rồi, vô ích mà không thật. Chết hết rồi thì còn âu sầu sợ sệt, áo não, đau, thương, vơ vẩn, mãi mãi, chỉ một bóng hình mình mang chịu, mà nào có ai chia sớt hỏi han giùm? Au là ta để tâm niệm Phật, Pháp, Tăng thanh tịnh, chẳng là an nhàn khoái lạc khỏe khoắn hơn nhiều, mà lại hay vui, cao nhẹ biết là bao!
BƯỚC CHÂN CƯ SĨ
Bước chân vào cõi đời gian nguy, người cư sĩ phải cần đem theo giới định huệ. vì không thế nào với cái tham sân si mà được sống đời nên công kết quả cho được?
Một ông vua mà còn chút điểm say mê, một vị quan tâm còn sân giận, một người giàu sang mà ý còn tham lam, là sẽ thất bại (vì không đạo). Cho đến đối với tất cả các hạng sĩ, nông, công, thương nghèo nàn, dân tội, mà còn tham sân si, thì không được tần hóa, lợi ích và bình yên lâu dài. Từ trong gia đình đến ngoài xã hội, cùng khắp cả thế gian, tham sân si là cái chết sình từ trong ruột mà ra, nó sẽ giết thân mạng ta, của ta và tất cả trước khi ta lo làm, hoặc lúc đang lo làm, cùng lúc mới lo làm vừa xong, nó không bao giờ để yên cho ta được hưởng kết quả! Chính tham sân si là ác độc, là khổ hại. Đối trị nó chỉ có đạo đức, của giới định huệ mà thôi. Vậy nên mỗi ai đều phải xuất gia khất sĩ, để tu tập học hành pháp bảo ấy.
Trước khi để chơn vào nơi mọi chỗ, hay muốn nối tiếp mọi việc, ta cần phải đứng im lại một lúc để xem xét mình kỹ lưỡng, rồi sẽ bước chân vào. Người trẻ tuổi đúng 18 tuổi, phải nghỉ chân vào trường đạo hai năm, để tập sự khất sĩ. Như vậy về sau tu hành luôn, để giáo hóa chúng sanh mai hậu là càng quý, còn bằng có trở ra lìa cõi Phật, thì cũng còn được đứng vững bậc Trời, người, là do nhờ có tu tập đức hạnh hiểu thông đạo lý, hiền lương sáng suốt. Hột giống trì giới nhập định trí huệ đã có sẵn trong mình, thì được mong sự thành công trong mọi việc.
Người từ 20 tuổi tới 48 tuổi, mỗi người đều phải lựa thì giờ để ra hai năm đi tu học, càng sớm càng hay. Sự đi tu học cần thiết hơn miếng ăn thân sống, quý nhứt là sự trang sức chỉnh đốn cõi đời, lập xứ trang nghiêm tịnh độ cho chúng sanh trong ngày hôm nay.
Người già 48 tuổi, phải đi xuất gia khất sĩ hết thảy; người bịnh tật ở tu học tại chùa. Người đủ căn duyên phước đức, thì ra đi hành đạo giáo hóa chúng sanh khắp nơi, cho đến ngày giờ nghỉ ngơi hưu trí.
Cha mẹ chớ bắt con nuôi, khi tuổi già 48, xác thân vật chất đã hao mòn; mà đến lúc phải sống bằng đạo đức tinh thần, để đem giáo lý chỉ dạy cho kẻ nhỏ về sau. Dầu ít dầu nhiều, do sự học hành kinh nghiệm, đã từng trải qua nhiều năm khắp xứ, đặng dắt đường dẫn lối cho trẻ nhỏ lầm sai. Vừa là sự thi ân không cầu báo, để tránh nạn cha chết con già, ngàn đời dốt học, thân hư, tâm trệ. Vừa là tránh sự ích kỷ tình thương, mê đắm lục trần, cùng sự luyến ác quyến thuộc luân hồi lộn kiếp. Còn kẻ làm con chẳng đặng để cha mẹ nuôi mình, khi đã nên 18 tuổi, phải tự mình tìm lo ăn học, đi tu. Chẳng nên làm tội kéo níu cha mẹ, mà gọi là hiếu thảo (không tròn).
Phải nuôi con 18 năm, y như cha mẹ nuôi mình khi trước, như vậy là đủ, nuôi con tức đền ơn cha mẹ; hoặc người có học, thì phải lo tu đặng giáo hóa, cứu độ cả chúng sanh chung, mà đền ơn thí chủ cha mẹ muôn đời mới phải.
Kẻ có dư nên bố thí giúp cho người thiếu, ta cho người vay, người trả lại cho kẻ khác, kẻ khác nữa trả lại ta, khi ta thiếu, hụt; chan hòa cho nhau, theo lẽ lăn xoay tiến hóa của võ trụ, chớ đừng lại đi lui, mà phải đụng chạm, trở ngại cho nhau.
Nếu là kẻ thật hiền, thì phải thấy rõ mục đích sanh ra đời là để học, công ơn cơm áo của cỏ cây thú người Trời Phật, đất, đất nước lửa gió, từ xưa nay phải rán lo đền trả bằng cách thi đậu đắc quả làm Phật, thuyết pháp cứu độ đông người, theo lòng mong cầu của họ. Chớ đừng nghỉ quấy, bỏ sự ăn học lỡ dở, để đem thân đi làm nô lệ cho một hai người trong ngày hôm nay; dầu có ai mê muội hỏi đòi, thì ta mau hãy giải rành cội lý. An nghĩa hãy dẹp qua một bên đó, đợi ngày sau, còn bây giờ ta tiếp lo ăn học tu hành. Nếu lo sớm trả vần công, ắt là dốt học, đã không rồi, còn thêm tội ác khổ não, mà không còn được sự ích chi lợi. Nên phải tập sống theo phép không ta không của ta theo lẽ thay đổi tiến hóa, người nầy nấu cơm, người khác ăn; người kia may áo người nọ mặc, kẻ khác cất nhà người nấy ở, kẻ kia đau, người nọ nuôi. Mỗi năm đổi một bộ áo cho nhau, hai năm đổi nhà cho nhau, đổi cha, đổi mẹ, đổi anh em, con cháu, đổi thầy, đổi bạn, đổi học trò, để chung sống, chung học, theo trung đạo chánh đẳng chánh giác vô thượng, để diệt bỏ vô thường tương đối của hai bờ lề thái hóa bất cập, khổ não không ta.
Mười người phải xuất gia khất sĩ một, vì ngoài cách tu ấy, không có pháp thứ hai nào diệt trừ tham sân si ác độc được. Và cư sĩ với khất sĩ kẻ xin tài, người xin pháp tài, pháp bố thí trao đổi cho nhau, cũng như có đủ linh hốn xác thịt, thân tâm, vật chất tinh thần thì mới sống. Mà cần nhứt là đạo lành phải còn giữ mãi mãi, chớ nếu mất đạo thì trần thế không còn. Về xác thân ta thì có mất, chớ tâm hồn đạo đức vĩnh viễn, không tan hoại. Ai ai cũng đều như vậy hết.
Giàu sang nên phải xuất gia! Nghèo nàn nên lo cúng thí, thì nạn chết khổ tự nhiên sẽ hết.
Tổ sư Minh Đăng Quang