Khi nhìn hình ảnh trên bằng tâm vọng niệm, ta có cảm giác các vòng tròn tự nó xoay, mỗi vòng theo một hướng, lúc bên trái, lúc bên phải. Khi nhìn mọi vật bằng vọng tâm (tâm phan duyên), vô minh theo đó duyên khởi. Sinh, tử, luân, hồi chẳng thể chấm dứt.
Khi nhìn với tâm tịch tịch, các vòng tròn đang quay "bỗng nhiên dừng lại". Con người trở về với bản thể, sống với chân tâm thường trụ. Vô minh theo đó mà chấm dứt, sinh tử luân hồi lại cũng vậy.
Vốn chẳng thể nói có vô minh, sanh tử luân hồi, hay không có vô minh sanh tử luân hồi.
Cũng như các vòng tròn kia, không thể nói các vòng tròn đang quay hay các vòng tròn không quay.
Quay/không quay, vô minh/hết vô minh, (sinh, tử luân hồi lại cũng vậy) cũng chỉ là hai mặt của một vấn đề. Nhu những ngọn sóng, bọt biển với nước biển, vốn cùng một bản thể, không hai (ba, bốn,...). Nói một mà chẳng phải một, chỉ gọi là một mà thôi. Khi vô minh khởi, thì hết vô minh diệt. Khi hết vô minh khởi, thì vô minh diệt. Khi sóng biển hết thì sóng biển lại trở về với nước biển.
Cho nên nói vô minh/hết vô minh, sanh tử luân hồi/hết sanh tử luân hồi đều là Bồ Đề. Bồ Đề mà chẳng phải Bồ Đề, chỉ gọi là Bồ Đề. Chẳng thể nói có Bồ Đề hay không có Bồ Đề. Bồ Đề là bất khả đắc, bất khả thuyết.
Sao nói là bất khả đắc? Vì đó là bản thể chân tâm tự có trong mỗi người. Vì vô minh che lấp nên không thể thị hiện. Ví như có một người đứng giữa cánh đồng bao la, trước mặt họ có con đường lớn dẫn vào thành, người ấy theo con đường đó mà đi tới thành. Lúc ấy ta có thể nói người ấy tự làm ra con đường đó không?
Sao nói là bất khả thuyết? Ví như có người mắt bị mù, dù cho có mô tả về vẻ đẹp cuộc sống xung quanh thế nào đi chăng nữa, cũng không thể khiến người mù cảm nhận chính xác. Họ chỉ sống trong tưởng tượng không thể biết cuộc sôngs ngoài kia thế nào. Chỉ khi con mắt tự khỏi, tự chứng, tự khắc sẽ cảm nhận được vẻ đẹp cuộc sống mà không cần phải dùng bất kì ngôn thuyết nào.
Ngôn ngữ là hư vọng. Nhưng ngôn ngữ cũng là phương tiện, ví như chiếc bè giúp ta trên con đường tu tập. Qua đến bến bờ bên kia, bè cũng phải bỏ.
Đôi điều chia sẻ, văn tự lủng củng, mong mọi người bỏ qua.
Chúc mọi người tinh tấn trên đường tu.
Nam Mô A Di Đà Phật
Nam Mô Đại bi Quán thế âm Bồ Tát
Nam Mô Thất cu chi phật mẫu Chuẩn Đề